کاربرد مدل چندمنظوره نظریه بازی‌‌ها برای بهینه‌‌سازی کاربری اراضی در حوزه آبخیز زِمکان

این پژوهش با هدف امکان‌‌سنجی کاربرد مدل چندمنظوره نظریه بازی‌‌ها برای ایجاد توازن بین دغدغه‌‌های اقتصادی و زیست‌محیطی در بهینه‌‌سازی کاربری اراضی حوزه آبخیز زِمکان واقع در غرب استان کرمانشاه و برای کمک به امر تصمیم‌‌گیری، انجام گرفت. هدف دوگانه مدل چندمنظوره نظریه بازی‌‌ها به حداقل رساندن اثرات تخریبی روی محیط زیست (میزان فرسایش و رسوب کمتر) و به حداکثر رساندن میزان درآمد اقتصادی (ارزش خالص فعلی بیشتر) حاصل از کاربری‌‌های مختلف می‌‌باشد. برای آگاهی از انواع کاربری‌‌های اراضی از تصاویر ماهواره‌‌ای IRS-P6 و برای نشان دادن مساحت کاربری‌‌ها از ابزار GIS بهره گرفته شده است. در این پژوهش حامیان و طرفداران حفاظت از محیط زیست و جنگل‌ها به‌عنوان بازیگر زیست محیطی (بازیگر یک) و کاربران حوزه‌‌ آبخیز زمکان به‌عنوان بازیگر اقتصادی (بازیگر دو) انتخاب شدند. در این مطالعه استفاده از نظریه بازی‌‌ها، بهینه‌‌سازی چندمنظوره و سیستم‌‌های اطلاعات جغرافیایی در بهینه‌‌سازی کاربری اراضی حوزه آبخیز زمکان برای ایجاد توازن توسعه اقتصادی و اثرات زیست‌محیطی استفاده شد. نتایج مدل چندمنظوره نظریه بازی‌‌ها نشان داد که بعد از چند دور چانه‌‌زنی و تعدیل اهداف بین بازیگران تعادل نَش ایجاد می‌‌شود. در بازه تعادل نش، میانگین فرسایش و رسوب برای بازیگر زیست محیطی از 4296 تا 4300 هزار مترمکعب در سال و ارزش خالص فعلی برای بازیگر اقتصادی از 47050 تا 47068 میلیارد ریال در سال متغیر است. تعادل نش در مقایسه با پراکندگی بهینه پارتو که نتیجه مدل چندهدفه سنتی (کلاسیک) می‌‌باشد، راه‌‌حل‌‌های رضایت‌‌بخش‌‌تری را بر اساس اولویت‌‌های تصمیم‌گیرندگان ارائه نمود. نتایج بیانگر این است که مدل نظریه بازی‌‌ها در بسیاری دیگر از مسائل مربوط به مدیریت محیطی نیز کاربرد دارد. پژوهش‌‌های آینده می‌‌تواند روی بسط دادن یک هدف سوم به‌عنوان مثال دغدغه‌‌های اجتماعی متمرکز شود و به جای باز‌‌ی‌‌های دو هدفه از بازی‌‌های سه هدفه استفاده شود.